top of page

Fiiller (Eylemler)

Ek Fiil (Ek Eylem)

Ek fiil, isim ve isim soylu sözcüklerin yüklem olarak kullanılmasını sağlayan, ayrıca çekimli fiillere eklenerek onları birleşik zamanlı fiiller yapan bir yardımcı eylemdir. Ek fiil, mastar halinde anlamı olmayan “-i(mek)” fiilidir. Konuşma ve yazmada ek fiildeki “-i” genellikle düşer.

Ek Fiilin Görevleri

Ek fiilin iki ana görevi vardır:

​

  1. İsim ve İsim Soylu Sözcüklere Eklenerek Yüklem Yapmak: İsimler ve isim soylu sözcükler (zamir, sıfat, zarf, edat) ek fiil alarak cümlede yargı bildirir duruma gelirler ve yüklem olurlar.

  2. Çekimli Fiillere Eklenerek Birleşik Zamanlı Fiil Yapmak: Çekimlenmiş (basit zamanlı) fiillere eklenerek onları birleşik zamanlı yapar.

1. İsim ve İsim Soylu Sözcükleri Yüklem Yapmak (İsim Cümlelerinde Ek Fiil)

İsimler ve isim soylu sözcükler (zamir, sıfat, zarf, edat) ek fiil alarak yüklem olabilirler. Bu tür cümlelere isim cümleleri denir.

​

İsim Cümlelerinde Ek Fiil:

​

İsim cümlelerinde ek fiil, dört kiple çekimlenir:

  1. Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman (idi)

  2. Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman (imiş)

  3. Geniş Zaman (idir)

  4. Şart Kipi (ise)

1.1. Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zamanı

Bu kip, bahsedilen duruma tanık olma anlamı taşır. İsimlere “idi” getirilerek yapılır, getirildiği sözcüğe göre “-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü” şekline dönüşebilir.

​​

  • isim + idi + şahıs eki

​

Örnekler:

  • Çalışkandım. (çalışkan + idi + m) → Ortaokulda oldukça çalışkandım.

  • Mutluydu. (mutlu + idi) → Geçen yıl çok mutluydu.

  • Bizdik. (biz + idi + k) → Parkta oyun oynayan bizdik.

  • Tatlıydı. (tatlı + idi) → Tatlı yemekten hoşlanırdı.

  • Sessizdin. (sessiz + idi + n) → Sınıfta hep sessizdin.

​

UYARI:

Örneklerdeki ek fiil almış sözcüklerin hepsi isimdir ve cümlenin yüklemi görevini üstlenmektedir. Unutulmamalıdır ki hiçbir isim soylu sözcük ek fiil almadan yüklem görevini üstlenemezler.

1.2. Ek Fiilin Öğrenilen Geçmiş Zamanı

Bu kip, bahsedileni duyma, öğrenme, sonradan fark etme anlamı taşır. İsimlere “imiş” getirilerek yapılır, getirildiği sözcüğe göre “-mış, -miş, -muş, -müş” şekline dönüşebilir.

​

  • isim + imiş + şahıs eki

​

Örnekler:

  • güçlüymüşüm. (güçlü + imiş + üm) → Gençliğimde çok güçlüymüşüm.

  • genişmiş. (geniş+ imiş) → Eski evimiz çok genişmiş.

  • Tatlıymışsın. (tatlı + imiş + sin) → Küçükken çok tatlıymışsın.

  • Güzelmişsiniz. (güzel + imiş + siniz) → Siz de güzelmişsiniz.

1.3. Ek Fiilin Geniş Zamanı

Bu kip, bahsedilen durumun her zaman gerçekleştiği anlamını taşır. İsimlere “idir” getirilerek yapılır, fakat geniş zamanda “idir” eki genellikle düşer ve kişi ekleri ek fiil eki olarak kullanılır.

​

  • isim + idir + şahıs eki

​

Örnekler:

  • Uzundur. (uzun + idir) → Bu köprü çok uzundur.

  • Tatlıdır. (tatlı + idir) → Bu meyve çok tatlıdır.

  • Eğlenceliyiz. (eğlenceli + yiz) → Biz eğlenceliyiz. (Geniş zamanda “idir” eki genellikle düşer ve kişi ekleri ek fiil eki olarak kullanılır. Bu nedenle bu cümlede ek fiil kişi eki olan "yiz"dir.)

  • benim. (ben + im) → Buradaki en yetikili kişi benim. (Geniş zamanda “idir” eki genellikle düşer ve kişi ekleri ek fiil eki olarak kullanılır. Bu nedenle bu cümlede ek fiil kişi eki olan "im"dir.)

1.4. Ek Fiilin Şartı

Ek fiilin şart kipi, isimlere “ise” getirilerek yapılır, getirildiği sözcüğe göre “-sa, -se” şekline dönüşebilir.

​

  • isim + ise + şahıs eki

​

Örnekler:

  • sendeyse. (sende + ise) →Anahtar sendeyse sessizce girebiliriz.

  • insan ise. (insan+ ise) → İyi bir insan ise bu duruma sessiz kalmayacaktır. (Ek fiilin şartı (ise) cümle içerisinde sözcük olarak da bulunabilir.)

​

UYARI: Ek fiilin şart eki olan “ise”, bağlaç olan “ise” ile karıştırılmamalıdır. Ek fiil olan “ise” cümleye koşul (şart) anlamı katar ve olumsuzu yapılabilir; bağlaç olan “ise” cümleye şart anlamı değil karşılaştırma anlamı katar ve olumsuzu yapılamaz.

​

Örnekler:

  • Hava güzel ise yürüyüşe çıkalım.
    (Hava güzel değil     ise yürüyüşe çıkalım.) 
    Bu cümlede "    ise" şart anlamı katmıştır ve olumsuzu yapılabilmektedir. Bu nedenle ek fiildir.
     

  • Annem yemek yapıyor, babam ise arabayı park ediyor.
    (Annem yemek yapıyor, babam değil ise arabayı park ediyor.)
    Bu cümledeki "ise" şart anlamı katmamış ayrıca olumsuzu yapılamıyor. Bu nedenle buradaki "ise" ek fiil değil bağlaçtır.

Ek Fiilin Olumsuzu

Ek fiilin olumsuzu "değil" sözcüğü ile yapılır.

​

Örnekler:

  • Balkondaki çiçekler çok güzelmiş. (Ek Fiilin Öğrenilen Geçmiş Zamanı)
    Balkondaki çiçekler çok güzel değil    miş.

2. Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Yapmak (Fiil Cümlelerinde Ek Fiil)

Basit zamanlı (sadece bir kip eki almış) fiiller, ek fiil alarak birleşik zamanlı (birden fazla kip eki almış) fiil olurlar. Birleşik zamanlı fiillerde ikinci kip eki her zaman ek fiildir.

​

  • Fiil + kip eki + ek fiil + şahıs eki

​

Fiil cümlelerinde ek fiil, üç kiple çekimlenir:

​

Ek Fiilin Hikâye Birleşik Zamanı (idi)

  • Geliyordum. (geli + yor + idi + um) → Şimdiki zamanın hikâyesi

Ek Fiilin Rivayet Birleşik Zamanı (imiş)

  • Geliyormuşum. (geli + yor + imiş + um) → Şimdiki zamanın rivayeti

Ek Fiilin Şart Birleşik Zamanı (ise)

  • Gördüyse. (gör + dü + ise) → Geçmiş zamanın şartı​​​

bottom of page