Bağlaçlar

Bağlaç

Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarını, cümleleri birbirine bağlamaya yarayan sözcüklere bağlaç denir.

Başlıca Bağlaçlar ve Kullanım Alanları

Edatlar kendin önceki sözcüklere bağlanarak daha önce olmayan bir anlam ilgisi kurarken bağlaçlar kendinden önceki ve sonraki sözcükleri, söz öbeklerini ve cümleleri birbirine bağlarlar. Bağlaçların yeni bir anlam ilgisi kurmak gibi bir görevi bulunmaz.

UYARI: “Ki” bağlacı ek olan “-ki” ile karıştırılmamalıdır. Bu ikisini birbirinden ayırmak için cümle içinde bulunan “ki”nin bulunduğu sözcüğe “ler” eki ekliyoruz. Eğer kelimenin anlamı bozuluyorsa “ki” bağlaçtır ve ayrı yazılır. Anlamlı oluyorsa “ki” ektir ve bitişik yazılır ve ektir.

Öyle güzel insanlar ki bize evlerini açtılar. (“insanlarkiler” ⇒ anlamsız bir kelime oldu. Bu nedenle cümle içindeki “ki” bağlaçtır ve ayrı yazılır.)
Karşıdaki tabelayı görüyor musun? (karşıdakiler ⇒ anlamlı bir kelime oldu. Bu nedenle cümle içindeki “ki” bağlaçtır ve bitişik yazılır.)

UYARI: “Ki” bağlacı bazı kelimelerde ayrı yazılması gerekse de kalıplaşmıştır ve bitişik yazılır. Bu kelimleri “SİMBOHÇaM” şeklinde kodlayabiliriz.

Sanki - İllaki - Meğerki - Belki - Oysaki - Hâlbuki - Çünkü - a - Mademki

“İster … İster…” Bağlacı

Cümleleri bağlarken “seçenek” bildirir.

İster kırmızı olanı al ister maviyi.

Başlıca Bağlaçlar

“Ve” Bağlacı

Art arda gelen eş görevli sözcük ve cümleleri birbirine bağlar.

Alışveriş listemizde elma ve armut var. (Eş görevli sözcükleri bağladı.)
Kitap okudum ve yeni çıkan bir filmi izledim. (Cümleleri bağladı.)

“İle” Bağlacı

Görevi sadece eş görevli sözcükleri bağlamaktır. “Ve” bağlacından farklı olarak cümleleri bağlayamaz.

Kalem ile defteri çantana koydun mu?
Pasta yapmak için şekerle unu karıştırdım.

Not: “İle” bağlacı ek olarak kullanılabilen tek bağlaçtır. (-la/-le/-yla/-yle)

UYARI: “İle” edatıyla “ile” bağlacı sık sık karıştırılmaktadır. Cümledeki “ile” sözcüğü yerine “ve” bağlacını kullanabiliyorsak “ile” edat değil bağlaçtır.

Çanta ile cüzdanı yanıma aldım. (“ile” yerine “ve” getirilebilir. Bağlaç)
Arkadaşım ile sinemaya gitmeyi çok severim. (“ile” edatı yerine “ve” getirilemez. Edat)

“Veya, Ya da, Yahut, Veyahut” Bağlaçları

İki seçenek arasında tercih yapılması gereken durumlarda kullanılırlar.

Akşam pizza ya da makarna yiyebiliriz.
Semineri online veya yüz yüze takip edebilirsin.
Hafta sonu ormana yahut göl kenarına gidebiliriz.
Bu kitabı satın alabilirsin veyahut kütüphaneden ödünç alabilirsin.

“Ama, Fakat, Lâkin, Yalnız, Ancak, Oysa, Oysaki, Hâlbuki, Ne var ki” Bağlaçları

Bu bağlaçlar Türkçede zıtlık veya karşıtlık anlatmak için kullanılır. Bu bağlaçlar, cümlelerdeki düşünceler arasında bir çelişki, sınırlama veya beklenmedik bir durumu ifade etmek amacıyla kullanılır.

Dışarı çıkmak istiyordum ama yağmur yağmaya başladı.
Kitabı bitirmek üzereydim fakat zamanım kalmadı.
Seyahate çıkmayı planlamıştık lâkin mali durumumuz buna izin vermedi.
Bu projeyi yapabiliriz yalnız daha fazla kaynağa ihtiyacımız var.
Sınavı geçebilirsin ancak çok çalışman gerekecek.
Onu çok iyi tanıdığımı düşünüyordum oysa yanılmışım.
Arabayı dışarıda bırakmıştım oysaki garajı kullanabilirdim.
Bu işi kolay sanmıştım hâlbuki oldukça zorlayıcı çıktı.
Tüm detayları planlamıştık ne var ki beklenmedik bir sorun ortaya çıktı.

“Çünkü, Zira” Bağlaçları

"Çünkü" ve "zira" bağlaçları neden-sonuç ilişkisi kurmak için kullanılır. Bu bağlaçlarla yapılan cümlelerde, önceki ifadeyle bağlantılı olarak bir durumun neden gerçekleştiği açıklanır.

O projeyi kabul ettim çünkü bana büyük bir deneyim kazandıracak.
Daha fazla çalışmalıyız zira sınavlar yaklaşıyor.

“De/Da” Bağlacı

Cümleye “sıralama, katılma, neden, istek, küçümseme, karşılaştırma, birliktelik, fakat/ama yerine” gibi birçok anlam katabilir.

Çayını iç de gidelim. (istek)
Ödevimi bitireyim de dışarı çıkalım. (sıralama)
Araba almış da kullanmayı bilmiyor. (fakat yerine)
Masa da masaymış ha. (Abartma/Pekiştirme)
Geleceğin varsa göreceğin de var. (Tehdit)
Sen de katılmak ister misin? (Birliktelik)

UYARI: “Da/de” bağlacı ile hâl eki olan “-de/-da” sıklıkla karıştırılır. Bu ikisini karıştırmamak için cümledeki “de”yi çıkarıp okumalıyız. Eğer anlam bozulmuyorsa “de” bağlaçtır. Çıkardığımızda anlam bozuluyorsa hâl ekidir.

Ben de sizinle geleceğim. ⇒ Ben sizinle geleceğim. (Bağlaç)
Defterim çantada kalmış. ⇒ Defterim çanta kalmış. (Hâl eki)

“Ki” Bağlacı

Cümleye “anlamca ilgili iki cümleyi bağlamak, neden, koşul, şaşırma” gibi bir çok anlam ilişkisi kurmak için kullanılır.

Çalışacaksın ki başarasın. (Koşul)
Gördüm ki buralar çok daha güzelmiş. (İki cümleyi birbirine bağlar.)
Bir kere bile dinlemiyor ki! (Yakınma)
Gözlerimi bir açtım ki hastanedeyim. (Şaşırma)

“Meğer” Bağlacı

"Meğer" kelimesinin, bir kişinin daha önce bilmediği yanlış anladığı veya fark etmediği durumun gerçekte nasıl olduğunu ifade etmek için kullanılır. Bu bağlaç; genellikle bir şaşkınlık, sürpriz veya aydınlanma anını belirtir.

Meğer o da benimle aynı okulda okumuş.
Meğer yolun diğer tarafında bir köprü varmış.
Oda bizimle gelecekmiş meğer.

“Demek / Demek ki” Bağlacı

"Demek / Demek ki" ifadesi, Türkçede bir sonuca varıldığını, bir durumun ya da olayın gözlem veya bilgiye dayalı olarak açıklığa kavuşturulduğunu belirtmek için kullanılır.

Demek ki doğru yoldayız, böyle devam etmeliyiz.
Demek sen de bizimle geliyorsun.

“Hatta” Bağlacı

"Hatta" bağlacı, dilimizde bir durumu veya olguyu güçlendirmek, üzerine eklemek ya da beklenenden daha fazlasını ifade etmek için kullanılır.

Eve gelmiş hatta yemek bile hazırlamış.
Türkiye’nin hatta Avrupa’nın en başarılı sporcusu olacağım.

“Yani” Bağlacı

“Yani” bağlacı “genellikle bir durumu netleştirmek, açıklamak ya da özetlemek” amacıyla kullanılır.

Bu projeyi bitirmemiz gerekiyor, yani hafta sonu da çalışmamız lazım.
Yarın tatil, yani okula gitmeyeceğiz.

“Ne … Ne … / Ne … Ne De …” Bağlacı

Bu bağlaç; iki veya daha fazla öğenin, durumun veya özelliğin olumsuz bir şekilde bir arada belirtildiği durumları ifade etmek için kullanılır.

Ne yağmur ne kar durumu değiştirebilir.
O, ne mutlu ne de üzgün görünüyordu.

“Kâh … Kâh … (Gâh … Gâh …)” Bağlacı

“Kimi zaman, kimi kez” anlamında kullanılan bir bağlaçtır.

Kâh uğrar Kâh uğramaz.