Fiiller (Eylemler)
1.2. Anlamlarına Göre Fiiller
Anlamlarına göre fiiller, iş (kılış), durum ve oluş fiilleri olarak üç gruba ayrılır:
a) İş Fiilleri
İş veya hareket bildiren fillerdir. Bu eylemlerin yapılışında öznenin doğrudan etkisi vardır. Nesne alırlar. Fiile sorulan "Ne, Neyi, Kimi" sorularına yanıt verirler.
Örnek:
-
ezmek, kesmek, tutmak, sevmek, yıkmak...
-
Bu konunun ne kadar önemli olduğunu şimdi anladım. (Neyi anladım?)
-
Eve dönmek istiyorum son zamanlarda. (Ne istiyorum?)
-
Onu gerçekten çok seviyorum. (Kimi çok seviyorum?)
NOT: Kimi zaman iş (kılış) fiillerinin bulunduğu cümlelerde nesne açıkça gösterilmez. Yine de biz fiile "ne, neyi , kimi sorularını sorabiliyorsak bu fiil iş (kılış) fiilidir.
Örnek:
-
Ne kadar çok sevdiğimi sen de biliyorsun.
(Neyi sevdiğimi? -(Onu) sevdiğimi.)
Görüldüğü gibi nesne cümle içinde yer almasa bile bu cümlenin nesne alabileceğini sorduğumuz soru ile biliyoruz. Nesne alabilen fiiller iş (kılış) fiilidir.
b. Durum Fiilleri
Süreklilik gösteren, hareket bildirmeyen, durağan fiillerdir. Nesne almazlar. Bu nedenle "neyi, kimi" sorularına yanıt vermezler.
Örnek:
-
susmak, uyumak, bakmak, durmak...
-
Öğrenciler derste çok eğlendiler.
(Neyi, kimi eğlendiler? - Cevap yok.) -
Dinlenmek için biraz kanepeye uzandı.
(Neyi, kimi uzandı? - Cevap yok.)
c. Oluş Fiilleri
Öznenin istemi dışında kendiliğinden, aşamalı bir şekilde gerçekleşen eylemlerdir. Öznede var olan değişimi gösterirler.
Örnek:
-
yaşlanmak, doğmak, büyümek, morarmak, sararmak, küflenmek...
-
Görmeyeli baya büyümüşsün.
-
Nedense gözü morarmıştı.
-
Güz gelince yapraklar sarardı.
-
Hava birdenbire bulutlandı.